پیامدهای تجدید ارائه صورتهای مالی
تعدیلات سنواتی و تجدید ارائه صورتهای مالی دورههای قبل، پیامدهای منفی متعددی را به همراه دارد. رقم سود خالص، مبنای محاسبه مواردی نظیر پاداش هیأت مدیره، مالیات و سود تقسیمی به سهام‌داران است. علاوه بر این، سود هر سهم و نسبت قیمت به سود هر سهم ازجمله شاخصهایی است که مورد استفاده تحلیلگران و سرمایهگذاران قرار میگیرد. در نتیجه ارائه نادرست سود و اصلاح آن در دورههای بعد، یعنی پس از گرفتن تصمیم‌های مربوط، آثار مالی و اقتصادی برای افراد مختلف خواهد داشت (نیکبخت و رفیعی، ۱۳۹۰: ۱۶۹). در ادامه برخی از پیامدهای تجدید ارائه صورتهای مالی توضیح داده شود.
۲-۲-۴-۱- واکنش بازار به تجدید ارائه
بسیاری از صاحبنظران اعتقاد دارند که تجدید ارائه موجب نگرانی در مورد کیفیت گزارشگری مالی شده است (لویت[۱]، ۱۹۹۸؛ پالمرس و شولز، ۲۰۰۰: ۳)و بازار به خبر تجدید ارائه، واکنش منفی نشان میدهد(ریچاردسون[۲] و همکاران، ۲۰۰۲: ۲؛ اخیجب[۳] و همکاران، ۲۰۰۵: ۳۲۷). اداره پاسخ‌گویی دولتی ایالات متحده[۴] که بهعنوان بازوی حسابرسی، بازرسی و تحقیقاتی قوه مقننه امریکا (کنگره ایالات متحده[۵]) عمل میکند؛ پژوهشهایی در سالهای ۲۰۰۲ و ۲۰۰۶ برای بررسی واکنش قیمتهای سهام به خبر تجدید ارائه صورتهای مالی انجام داد. نتایج این پژوهشها حاکی از آن است که قیمتهای سهام تنها چند روز پس از مشخص شدن تجدید ارائه به میزان قابل‌توجهی سقوط کردند (اداره پاسخ‌گویی دولتی ایالات متحده، ۲۰۰۲: ۲۵ و ۲۰۰۶: ۲۳). همچنین، اگرچه تعیین اثر بلندمدت تجدید ارائه بسیار مشکل است، اما به نظر میرسد اثر بلندمدت آن‌هم منفی باشد (اداره پاسخ‌گویی دولتی ایالات متحده، ۲۰۰۲: ۵).
نتایج بررسیهای انجام‌شده توسط پالمرس و همکاران (۲۰۰۴) نشان میدهد که واکنش بازار سرمایه به تجدید ارائه در اثر تنزل چشمانداز آتی شرکت و افزایش عدم اطمینان در مورد این چشمانداز صورت میگیرد (برگرفته از گرتسن و همکاران، ۲۰۰۶: ۴۳۱). معمولاً چشمانداز آتی شرکت زمانی تنزل مییابد که از طریق تجدید ارائه صورتهای مالی، سود خالص آن کاهش پیدا کند. تجدید ارائه علاوه بر خدشه‌دار کردن روند مطلوب آینده شرکتها باعث ایجاد حس عدم اطمینان پیرامون اعتبار مدیریت و سیستم گزارشگری شرکتها بهویژه در زمانی میشود که کلاهبرداری صورت میگیرد. اگر مدیریت سعی در گمراه کردن سهام‌داران داشته باشد، اعتماد آن‌ها به اطلاعات ارائه‌شده از سوی مدیریت کاهش مییابد و به دنبال آن دیدگاه سرمایهگذاران نسبت به شرکت تغییر میکند (گرتسن و همکاران، ۲۰۰۶: ۴۳۲-۴۳۱). هریبار و جنکینز (۲۰۰۴) معتقدند که تجدید ارائه موجب کاهش سودهای مورد انتظار آتی و افزایش هزینه سرمایه شرکت میشوند (هریبار و جنکینز، ۲۰۰۴: ۳۳۷). به عبارتی می‌توان گفت تجدید ارائه هم از طریق کاهش جریانهای نقدی و سود مورد انتظار آتی و هم از طریق افزایش نرخ تنزیل استفاده‌شده از سوی سرمایهگذاران باعث کاهش ارزش بازار شرکت میشود. واکنشهای بازار به همه تجدید ارائهها یکسان نیست، زیرا ویژگیهای تجدید ارائهها از چندین جهت مهم با هم تفاوت دارند. تجدید ارائه ممکن است بر حسابهایی تأثیر بگذارد که از نظر سرمایهگذاران برای ارزیابی شرکت بااهمیت تلقی میشوند (مثل درآمد) یا بر حسابهایی که اهمیت کمتری دارند (مثل سرقفلی). ارائههای اشتباهی که منجر به تجدید ارائه میشوند ممکن است به علت اشتباهات غیرعمدی یا انتخابهای هدفمند رویههای حسابداری باشند (پالمرس و همکاران،۲۰۰۱: ۲). اصلاح درآمد دورههای گذشته میتواند بر توان سودآوری آتی شرکت نیز اثرگذار باشد؛ بنابراین تجدید ارائه ناشی از اصلاح درآمد دورههای گذشته دارای تأثیرات مخربتری نسبت به تجدید ارائه به دلیل سایر موارد است. به‌بیان‌دیگر، شواهد حاکی از آن است که سرمایهگذاران به تجدید ارائه صورتهای مالی به دلیل اصلاح اشتباه ناشی از شناسایی درآمد نسبت به سایر دلایل، واکنش شدیدتری نشان میدهند. بنابراین، پیشبینی میشود تجدید ارائه به دلیل اصلاح اشتباه ناشی از شناسایی درآمد واکنش منفیتری از جانب بازار سرمایه، در پی داشته باشد (گرتسن و همکاران، ۲۰۰۶؛ وو، ۲۰۰۲). شولز (۲۰۰۸) هم اعتقاد دارد که شدت واکنش منفی بازار در مواردی شدیدتر است که تجدید ارائه صورتهای مالی در مواد مرتبط با تقلب یا اثرگذار بر درآمد شرکت باشد. برای نمونه نتایج پژوهش پالمرس و همکاران (۲۰۰۴) نشان میدهد که اگر به دلیل تجدید ارائه، سود کاهش یابد واکنش بازار در تاریخ اعلان خبر ارائه مجدد، منفی خواهد بود. آن‌ها یافتند که میانگین نرخ بازده غیرعادی انباشته در طی دوره دو روزه بعد از اعلان خبر تجدید ارائه ۹ درصد کاهش یافته است. نتایج پژوهشهای اداره پاسخ‌گویی دولتی ایالات متحده (۲۰۰۲ و ۲۰۰۶) نشان میدهد که قیمتهای سهام تنها چند روز پس از مشخص شدن تجدید ارائه به میزان قابل توجهی سقوط کردند.
۲-۲-۴-۲- تغییرات حاکمیت شرکتی
استقلال و تجارب مالی اعضای هیأت مدیره و کمیته حسابرسی با گزارش نادرست صورتهای مالی ارتباط منفی دارد. به‌بیان‌دیگر، در شرکتهایی تجدید ارائه صورتهای مالی پایین است که اعضای کمیته حسابرسی و هیأت مدیره آن‌ها مستقل و غیر اجرایی هستند و در حوزه حسابداری از تجارب ارزشمندی برخوردارند. در حقیقت، استقلال اعضای هیأت مدیره و کمیته حسابرسی بر فرایند گزارشگری مالی تأثیر میگذارد (ثقفی و همکاران، ۱۳۹۰: ۱۷). اگر تجدید ارائه باعث کاهش سودهای گزارششده قبلی گردد، این موضوع بیانگر عملکرد ضعیف شرکت خواهد بود و احتمالاً تغییرات حاکمیت شرکتی به دنبال تجدید ارائه رخ خواهد داد (روتنستین[۶]، ۲۰۰۸). گرتسن و همکاران (۲۰۰۶) نیز معتقدند عدم همسویی بین مدیریت و حسابرسان، مشکلات مربوط به تجدید ارائه را افزایش میدهد. لذا، این احتمال وجود دارد که پس از تجدید ارائه صورتهای مالی، اعضای هیأت مدیره و یا حسابرسان تغییر کرده و افراد جدیدی جانشین آن‌ها شوند (گرتسن و همکاران، ۲۰۰۶: ۴۳۷-۴۳۶). برای نمونه نتایج پژوهش لییو[۷] (۲۰۰۷) نشان میدهد که سهام‌داران شرکتهایی که صورتهای مالی خود را تجدید ارائه کردهاند، به تغییر حسابرس، مدیرعامل و مدیر مالی شرکت رأی مثبت میدهند. همچنین لییو (۲۰۰۷) به این نتیجه رسید که اعلان تجدید ارائه بهطور معناداری موجب افزایش احتمال برکناری و تغییر حسابرسان میشود.
۲-۲-۴-۳- کاهش اعتماد جامعه نسبت به اظهارنظر حسابرسان
یکی دیگر از پیامدهای منفی تجدید ارائه و تعدیلات سنواتی، اثر آن بر اعتبار حسابرس است. هدف حسابرسان اعتباربخشی به صورتهای مالی است و زمانی که صورتهای مالی حسابرسی شده دورههای گذشته به دلیل اشتباهات حسابداری قابل توجه بارها تجدید ارائه شود، اعتماد جامعه نسبت به اظهارنظر حسابرسان کاهش مییابد (نیکبخت و رفیعی، ۱۳۹۰: ۱۶۹).
۲-۲-۴-۴- کاهش رشد شرکت
تجدید ارائه میتواند توانایی شرکت را در تأمین مالی خارجی با هزینه پایین به تأخیر اندازد. ناتوانی در دسترسی به تأمین مالی خارجی با هزینه پایین میتواند سرمایه‌گذاری‌های شرکت را محدود کند و موجب کاهش رشد شرکت، مخصوصاً رشد خارجی شود (البرینگ و همکاران، ۲۰۱۳). برای این ادعا چندین استدلال وجود دارد. نخست اینکه، تجدید ارائه مورد اعتماد بودن گزارشگری مالی شرکت را با عدم اطمینان مواجه میکند، زیرا تجدید ارائه سرمایهگذاران را از این امر آگاه میکند که آن‌ها از اطلاعات نادرستی درباره‌ی ارزش شرکت استفاده می‌کرده‌اند (کارپوف[۸] و همکاران، ۲۰۰۸). در نتیجه تجدید ارائه میتواند باعث شود که سرمایهگذاران دیگر جنبه‌های عملیات و عملکرد گزارشگری شرکت را زیر سؤال ببرند (گراهام و همکاران، ۲۰۰۸). دوم اینکه، فرض میشود که تجدید ارائه منجر به بازبینی اعتماد به جریانهای نقدی آینده شرکت میشود. گراهام و همکاران (۲۰۰۸) بیان می‌کنند که تجدید ارائه اعداد مالی تاریخی را تغییر میدهد، بنابراین پیش‌بینی‌های مبتنی بر این اعداد تغییر میکند. با این فرض که اکثریت تجدید ارائهها سودها را کاهش میدهند، تجدید ارائه میتواند بر قابلیت شرکت در فراهم کردن وجوه خارجی تأثیر منفی داشته باشد چرا که تجدید ارائه بدین معنی است که شرکت در شرایط بدتری از آنچه تصورِ آن می‌رفت، قرار دارد. سوم اینکه، تجدید ارائه میتواند منجر به مسائل دادخواهی شود که این امر میتواند چشمانداز آینده شرکت را بدتر کند (پالمرس و شولز، ۲۰۰۴). به نوبه‌ی خود این مسائل میتواند شرکت را از دست‌یابی به تأمین مالی خارجی با هزینه پایین به تأخیر اندازد. همچنین تجدید ارائه میتواند به شهرت شرکت صدمه بزند، که این امر میتواند تأثیراتی منفی بر جریانهای نقدی واقعی ایجاد کند و در نتیجه ارزش‌گذاری شرکت را پایین آورد (گراهام و همکاران، ۲۰۰۸). برای نمونه، احتمال دارد که سرمایهگذاران، مشتریان و تأمین‌کنندگان شرایط تجاری (قراردادی) خود را تغییر دهند و جریان نقدی شرکت را کاهش میدهد. این کاهشِ در جریان نقدی شرکت میتواند بر رشد شرکت، به ویژه رشد داخلی شرکت تأثیر منفی داشته باشد. (البرینگ و همکاران، ۲۰۱۳).
[۱]. Levitt
[۲]. Richardson
[۳]. Akhigbe
[۴]. United States Government Accountability Office
[۵]. United States Congress
[۶]. Rotenstein
[۷]. Liu
[۸]. Karpoff