مدل CREST
در این مدل، عواملی که در بهبود بهره وری نیروی انسانی مطرح هستند، در قالب کلمه ی CREST تنظیم شده اند و توصیه می شود که وضعیت آنها در جهت بهبود و تغییر مثبت پیدا نماید. اجزای اصلی این مدل به شرح زیر است (هیپ[1]، 2002، ص 146).
- = C تعهد و ارتباطات[2]
- = Eجدّیت[3]
- = T آموزش ضمن کار[4]
- = R احترام، بزرگداشت[5]
- = S امنیت و احترام[6]
2-1-28-6 مدل سوپر 5S
سوپر 5s، برنامه ی مشارکت گسترده ی درون سازمانی برای بهبود مستمر منابع (کایزن) است و کلیه ی کارکنان سازمان را شامل می شود. این مدل رویه ای بسیار مؤثر در ایجاد انگیزش در منابع انسانی و بهبود بهره وری است. سوپر 5s در اجرای هر یک از عناصر PQCDSM مؤثر است.
سازمانی که در اجرای نظام 5sموفق است، همیشه:
- 😛 از نظر بهره وری منابع و بویژه منابع انسانی در سطح بالاتری قرار دارد؛
- Q: در مورد کیفیت ثابت قدم و استوار است؛
- :C هزینه را مقرون به صرفه تنظیم می کند؛
- 😀 در تحویل و انجام دادن فعالیت دقیق است؛
- :S برای افراد مشتاق به کار، ایمن است؛
- :M کارکنان از نظر روحیه در سطح بالایی قرار دارند؛
در یک برنامه ی سوپر 5S، سازمان به محدوده های کوچکی تقسیم و گروهی کوچک از کارکنان مسئولیت هر قسمت را عهده دار می شود (انسجام و تشکل گروهی). فعالیت این گروه روح همکاری سیستمی را در بین کارکنان تقویت می کند.
5S مخفف 5 کلمه ی ژاپنی است که با حرف S شروع می شوند. این کلمات عبارتند:
- :Seiri دسته بندی و کنار گذاشتن موارد غیر ضروری از محل کار؛
- :Seiton مرتب و منظم کردن اقلام ضروری به بهترین وجه ممکن و دسترسی آسان به آنها؛
- :Seiso نظافت محل کار به ترتیبی که هیچ گونه گرد و غباری در سالنها و تجهیزات باقی نماند؛
- :Seiketsu نگهداری محل کار به ترتیبی که با تکرار Seiso ,Seiton ,Seiri راحتی و بهره وری حاصل گردد. به عبارت بهتر، واژه ی مذکور یعنی پاکیزگی، بی نقص، صداقت در کردار و شخصیت؛
- Shitsuke: تعلیم روشها، آداب و رسوم و کسب اعتبار و اتکیت لازم (کازویوستوچیا[7]، 2002: 40).
نگاره ی (2-12). اجزای مدل 5s در ارتقای بهره وری و کیفیت (کازویوستوچیا، 2002)
2-1-28-7 مدل بهره وری از دیدگاه فعالیت
بهره وری همچون سایر فعالیت های انسانی، باید در بستر جامعه و سازمان و فرهنگ بررسی شود و به صورت امری انتزاعی منظور نگردد. بهره وری حاصل تعامل اجتماعی- فرهنگی است و محیط و جامعه در شکل گیری آن نقش بسزایی دارند. مدل و نظریه ی فعالیت، رابطه ی انسان را با جامعه به عنوان یک عامل فرهنگ ساز درنظر می گیرد. موضوع بهره وری، با این رویکرد که انسان و محیط همراه با هم دیده می شوند و عمل فرد زایده ی این مراوده و تعامل است بررسی می شود. در این نظریه، تضاد به عنوان یک عامل تحول آفرین درنظر گرفته شده است که با استفاده از مکانیزم تخته ی پرش می تواند ما را به راه حل های جدید رهنمون سازد. مدل فعالیت نشان می دهد که باید از جزء نگری که موجد گمراهی است، بپرهیزیم و به کل بینی بپردازیم (الوانی، 1378 به نقل از حاج کریمی و پیرایش، 1385: 68-67).
در این مدل، بهره وری قبل از آنکه مفهومی صرفاً فنی باشد، موضوعی فرهنگی است که در مشارکت فرد با جامعه و محیطش ساخته و پرداخته می شود. بنابراین، اگر در جایی بهره وری دچار اختلال می شود، باید همان گونه که به انگیزه ها و محرک های فردی توجه می کنیم، فرهنگ و محیط پیرامونی فرد را نیز درنظر داشته باشیم. در این نظریه هر عملی را نمی توان از عرصه ی آن عمل جدا دانست. بنابراین، بهره وری را نیز باید در جامعه و فرهنگ مربوط به خودش دید. برای بهبود بهره وری، زمانی مطالعات تکنیکی و یافتن شیوه های فنی می تواند کارساز باشد که زمینه ی فرهنگی مهیا و مساعد باشد. از این رو، در ارتقای بهره وری منابع انسانی باید به مسائل فرهنگی و هنجارهای اجتماعی توجه شود و تقویت و رشد فرهنگی بر مسائل تکنیکی بهره وری مقدم باشد (همان منبع).
[1]– Heap
[2] -Commitment and communication
[3]– Enthusiasm
[4]– Training
[5]– Respect
[6]– Security and support
[7]– Kazoo, Tsuchiya