n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
محاسبه ضریب شناور آزاد با توجه به تغییرات مالکیت شرکت‌ها و تعدد شرکت‌های پذیرفته شده که هر یک سهامداران بسیاری دارند، فعالیتی زمان‌بر و پرهزینه است. این امر با توجه به تأثیر ضریب مزبور بر شاخص و تعدیلاتی که تغییرات آن ایجاب می‌کند، ابعاد وسیع‌تری می‌یابد. بدین منظور بورس‌ها از محاسبات مکرر ضریب سهام شناور آزاد خودداری می‌کنند و در دوره‌هایی سه ماهه، شش ماهه و یا سالانه اقدام به محاسبه ضریب مذکور می‌کنند و در صورت بروز تغییرات احتمالی، تعدیلات لازم را بر شاخص اعمال می‌کنند.
۲-۳-۴- تعدیل پایه شاخص
همان‌گونه که پیش از این اشاره شد، شاخص نماگری است که بیانگر سطح عمومی پارامتری مشخص در میان گروهی از متغیرها است. بنابراین یک شاخص قیمت، نمایانگر روند عمومی قیمت شرکت‌های مورد بررسی است و باید از تغییرات قیمت و نه پارامترهای دیگر متأثر شود.
این مسأله در مورد شاخص بازده کل نیز مصداق دارد و طراحی و محاسبه این شاخص نیز باید به گونه‌ای صورت گیرد که مقدار آن را از تأثیرپذیری سایر پارامترها مصون سازد. توجه به فرمول شاخص‌ها به ویژه شاخص‌های وزنی بیانگر این واقعیت است که در محاسبه آن‌ها افزون بر قیمت، میزان سهام منتشره یا شناور آزاد نیز تأثیر گذارند. از این رو شاخص‌ها باید در صورت تغییرات سهام منتشره (ناشی از افزایش سرمایه از محل آورده نقدی^[۴۶]) و همچنین تغییرات ضریب سهام شناور آزاد، به گونه‌ای تعدیل شوند که تغییرات مزبور مقدار شاخص را متأثر نسازند. این تعدیلات در مخرج کسر رخ می‌دهد و با روش زیر صورت می‌گیرد:
۱ – فرض کنید که قیمت در زمان t و با استفاده از فرمول (۲-۶) به میزان PI_t محاسبه شده است.
(۲-۶)
۲ – حال یک یا چند شرکت در زمان ۱+t اقدام به افزایش سرمایه (از محل آورده نقدی) کرده‌اند. با فرض ثابت ماندن قیمت‌ها و ضریب سهام شناور آزاد میزان شاخص به PI_t+1 تغییر می‌کند.
(۲-۷)
۳ – حال مخرج کسر به گونه‌ای تعدیل می‌شود که مقدار شاخص مجدداً برابر PI_t گردد.
(۲-۸)
۴ – با جایگذاری میزان FD_t+1 در مخرج کسر، مقدار شاخص مجدداً برابر PI_t خواهد شد.
(۲-۹)
به طور کلی مواردی که موجب تعدیل می‌شوند و شیوه انجام آن، میان شاخص قیمت و شاخص بازده کل یکسان است و تنها در یک مورد (مورد پنجم) تفاوت دارند. به طور معمول موارد زیر موجب تعدیل پایه شاخص می‌گردند:
۱ – افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل آورده نقدی
۲ – افزایش/ کاهش تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
۳ – تجزیه/ ادغام شرکت‌ها
۴ – تغییر ضریب سهام شناور آزاد (برای شاخص‌هایی که از سهام شناور آزاد در وزن‌دهی استفاده می‌کنند)
۵ – پرداخت سود نقدی (تنها برای تعدیل پایه شاخص بازده کل)
در صورت پرداخت سود نقدی پایه شاخص بازده کل بر حسب رابطه (۲-۱۰) تعدیل میشود:
(۲-۱۰)
DPS_it+1 = سود نقدی پرداخت شده شرکت iام در زمان t+1
آن چه در مورد تعدیل پایه شاخص بیان شد مبتنی بر بررسی شاخص بورس‌هایی همچون بورس نیویورک، توکیو و استانبول است و بدیهی است که هر بورس یا مؤسسه مالی بنا به مقتضیات و سلیقه ویژه خود ممکن است با جزئیات متفاوتی به تعدیل شاخص بپردازد.
۲-۳-۵- شاخص های بورس تهران
پیشینه تهیه شاخص در ایران به روزنامه کیهان انگلیسی بر می‌گردد که یک شاخص هفتگی برای میانگین بهای اوراق محاسبه و منتشر می‌کرد. این شاخص تغییرات بهای اوراق سهام ده بانک و ده شرکت صنعتی را نشان می‌داد و از آذر ۱۳۵۵ تا اوایل ۱۳۷۵ منتشر می‌گردید. محاسبه و انتشار شاخص بهای سهام در ایران کاری جدید است تا سال ۱۳۶۹، یعنی ۲۳ سال پس از فعالیت بورس، بورس تهران هیچگونه شاخصی تهیه نمی کرد و صرفاً با انتشار ماهنامه یاسالنامه به تعداد و مبلغ و نوع اوراق بهادار اکتفا می‌کرد.
با تحولی که در بورس تهران به دنبال احیای مجدد آن ایجاد شد خلاء اطلاعات در قالب شاخص به صورت جدی تر ظاهر شد و دست اندرکاران سازمان بورس را بر آن داشت تا با بهره گیری از تجارب سایر بورس‌های معتبر شاخصی طراحی شود که قادر باشد تحولات بازار سرمایه را نشان دهد به دنبال این تصمیم امر محاسبه شاخص بورس تهران از آغاز سال ۱۳۶۹ براساس میانگین قیمت سهام معامله شده در ۶ ماهه دوم سال ۱۳۶۸بنام تیپکس (TEPIX^[47]) عملا شروع گردید که از ابتدای سال ۱۳۷۱ مبنای توزین فرمول از تعداد سهام مورد معامله شده به تعداد سهام منتشره تغییر یافت (سازمان بورس اوراق بهادار تهران، ۱۳۷۷).
۲-۳-۵-۱- شاخص کل قیمت
بورس تهران از فروردین ماه ۱۳۶۹ اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) نمود. این شاخص ۵۲ شرکت که در آن زمان کل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را شامل می‌شدند، در برمی‌گرفت. این شاخص بر حسب رابطه (۲-۱۱) محاسبه میشود:
(۲-۱۱)
P_it = قیمت شرکت iام در زمان t
q_it = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان t
D_t = عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر p_ioq_io∑ بوده است
P_io = قیمت شرکت iام در زمان مبدأ
q_io = تعداد سهام منتشره شرکت iام در زمان مبدأ
n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص
شاخص قیمت بورس تهران تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی‌که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد(دوانی، ۱۳۸۴).
۲-۳-۵-۲- شاخص صنایع